Metody Silvy
Kolejna witryna WordPress
Monika Maszczyk, Praca Magisterska
„Metoda Silvy jako przykład terapii wizualizacyjnej w modyfikacji wybranych wymiarów i cech osobowości u osób dorosłych”
Autor prac badawczych: Monika Maszczyk
Praca Magisterska
3.2 Cel pracy, problemy i hipotezy badawcze
Celem niniejszej pracy jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy samokontrola umysłu Silvy jest skuteczną metodą modyfikacji wybranych wymiarów i cech osobowości a tym samym czy po ukończeniu kursu samokontroli umysłu metodą Silvy u uczestników wystąpiły zmiany z zakresie: lęku jako stanu i jako cechy, manifestacji objawów psychosomatycznych, umiejscowienie poczucia kontroli, stylów radzenia sobie ze stresem.
Główny problem badawczy:
Problemy i hipotezy badawcze.
1. Jaki poziom lęku jako stanu i jako cechy charakteryzuje badane osoby:
- przed udziałem w kursie samokontroli umysłu metodą Silvy
- po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy.
Hipoteza: Osoby po ukończeniu kursu samokontroli umysłu metodą Silvy będą cechować się niższym poziomem lęku jako stanu niż przed kursem, natomiast poziom lęku jako cechy nie ulegnie zmianie.
Wizualizacja, w tym medytacja i relaksacja stosowana jest szeroko w praktyce w celu kontrolowania negatywnych emocji, w pokonywaniu lęku, fobii i związanych z nimi problemów.
Metody wizualizacji zmierzają do nauczenia człowieka wprowadzania się w stany relaksu i celowego wyzwalania u siebie reakcji demobilizacyjnych. Relaks ułatwia osiągnięcie większej samoakceptacji i stworzenia lepszego obrazu siebie, pomaga uwolnić się od napięć związanych z lękiem.
D. Denniston i P. McWilliams przytaczają badania Schwabisch i Siems, z których wynika, że u osób uprawiających medytacje zaobserwowano (poza zmianami fizjologicznymi takimi, jak obniżenie ciśnienia krwi) zmniejszenie stanów lękowych (za: Siek, 1989).
W 1972 roku G. DeSau przeprowadził badania, w których osoby badane wypełniały test szacowania osobowości przed i po treningu metody Silvy. Użyto testu szesnastu czynników Catella do badania osób dorosłych i testu HSPQ przy ocenie młodzieży szkolnej. Na podstawie wyników stwierdzono po treningu metody Silvy m.in. obniżenie wyników cech takich jak: „pełen obaw, z pretensjami do siebie, skłonny do zmartwień, pełen niepokoju”.
Wyniki testu Catella wykazały także na odchodzenie od charakterystyki: „nieśmiały, lękliwy, silnie reagujący na zagrożenia”. Podczas medytacji, która sprowadza stany głębokiego odprężenia następuje rozładowanie starych stresów, które mogą wywoływać reakcję alarmową w organizmie.
Niewątpliwie w wyniku wielokrotnego wprowadzania się w stan relaksu podczas kursu metody Silvy u uczestników po jego zakończeniu lęk jako stan będzie w związku z tym odczuwany na niższym poziomie. Nie będzie natomiast konkretnej różnicy na poziomie lęku jako cechy gdyż ta jak się wydaje wymaga dłuższego „treningu” – tak, jak to ma na przykład miejsce w systematycznej desensytyzacji.
Jaki poziom manifestacji objawów psychosomatycznych charakteryzuje badane osoby:
- przed udziałem w kursie samokontroli umysłu metodą Silvy
- po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy.
Hipoteza: Osoby po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy będą charakteryzować się niższym poziomem manifestacji objawów psychosomatycznych.
Jednym z walorów techniki wyobrażeniowej jest fakt, że mogą jej towarzyszyć zmiany fizjologiczne. W mentalnych wizjach zawarte są emocje. Emocje powodują sekrecję substancji chemicznych i hormonów oddziałujących bezpośrednio na przykład na: percepcję, doznania cielesne i komórki naszego ciała.
Fenomen ten potwierdzony jest przez liczne badania dotyczące wpływu sugestii na organizm ludzki, czy też dotyczące efektu placebo. G. Mashach, P. Zimbardo, G. Marshall (1979) przeprowadzili badania, w których sugerując obniżenie ciepłoty w jednej ręce z jednoczesnym podniesieniem jej w drugiej, zarejestrowali różnice sięgające 40 C.
Sugestia powodowała wystąpienie obrzęków, owrzodzeń, ale także dzięki niej z powodzeniem leczono rozmaite choroby skórne. Zmiany fizjologiczne i biochemiczne uzyskano dzięki sugerowaniu pozytywnych lub negatywnych stanów emocjonalnych. Cytowany przez Płatonowa Behterew wykazał wahania tętna i oddychania na skutek zasugerowania określonego stanu emocjonalnego.
Między innymi uczeni rumuńscy Brinzei, Asian i Stamatoiu udowodnili, że dzięki sugestii można modyfikować funkcje układu krążenia, oddychania, układu pokarmowego i gruczołów dokrewnych (za: Gheorghiu, 1987). Liczne są także doniesienia o skutecznym działaniu medytacji na stan fizjologiczny organizmu. Badania naukowe prowadzone przez H. Bensona wykazały, że proces medytacyjny wpływa korzystnie na: obniżenie ciśnienia krwi, obniżenie metabolizmu, obniżenie napięcia mięśniowego itp. Metody wizualizacyjne skutecznie wykorzystywane są w medycynie. Mobilizowanie sił do walki z chorobą poprzez techniki wizualizacyjne stosowane jest np. w terapii choroby nowotworowej, ale także wśród pacjentów chorych na AIDS i inne choroby przewlekłe.
W jakim zakresie wewnątrzsterowność i zewnątrzsterowność różnicuje badane osoby:
- przed udziałem w kursie samokontroli umysłu metodą Silvy
- po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy.
Hipoteza: Osoby po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy będą prezentować wyższy wynik w zakresie wewnętrznego poczucia kontroli, niż przed kursem.
Trening samokontroli umysłu metodą Silvy uczy m.in. umiejętności zwolnienia częstotliwości mózgowych do poziomu alfa, a stosowane podczas treningu ćwiczenia umysłowe uczą jak zrelaksować ciało i umysł. Także większość technik prezentowanych na kursie ukierunkowana jest na naukę kontroli wielu sfer życia, które powszechnie uznawane są za nie poddające się kontroli.
Są to głównie techniki z działu tzw. Relaksacji kontrolowanej, polegają one na zastosowaniu w stanie alfa odpowiednich autosugestii. Znajdują się wśród nich techniki pozwalające na kontrolę: snu, zasypiania, budzenia, stanu senności, bólu, także techniki kontroli nawyków. R. Ł. Drwal (1995) donosi, że istnieją eksperymentalne dowody na to, że za pomocą odpowiednich instrukcji można sprawić, że osoby, o zewnętrznym poczuciu kontroli zaczną reagować w sposób typowy dla poczucia kontroli wewnętrznej (Lefcourt, 1966a, 1966b, 1967), jak też dowody na to, że udział np. w specjalnych kursach dla kandydatów na studia (Hundt i Hardt, 1969), czy treningach psychoterapeutycznych (Diamond i Shapiro, 1975; Joe, 1971; Phares, 1973, Smith, 1975) może powodować zmiany LOC w kierunku poczucia kontroli wewnętrznej. D. Denniston i P. McWilliams w oparciu o dane pracy Schwabisch i Siems przytaczają liczne przykłady korzystnych skutków medytacji. Badaniu eksperymentalnemu poddane były różne grupy ludzi uprawiających medytację, jednym z zaobserwowanych efektów był wzrost poziomu wewnętrznej kontroli (za: Siek, 1989).
4. Jakie style radzenia sobie ze stresem preferują badane osoby:
- przed udziałem w kursie samokontroli umysłu metodą Silvy
- po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy.
Hipoteza: Osoby po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy częściej, niż przed kursem będą preferować emocjonalny styl radzenia sobie ze stresem oraz rzadziej styl skoncentrowany na unikaniu, nie będą różnić się natomiast w zakresie stylu radzenia sobie ze stresem skoncentrowanym na zadaniu.
Radzenie sobie skoncentrowane na emocjach dotyczy uczuć wywołanych wyzwaniem, dlatego też często nazywane jest paliatywnym, wyzwalana w ten sposób reakcja relaksacyjna jest przeciwnością reakcji stresowej, koncentruje się ona m.in. na redukcji negatywnych emocji związanych z tą ostatnią (Benson, Klipper, 1975; za: Salomon, 2002). Obejmuje ono wiele strategii, które przynajmniej na krótką metę mogą okazać się bardzo pomocne, są to: relaksacja i oddawanie się fantazjom. Metoda Silvy, jak sam autor o niej mówi jest formą medytacji dynamicznej polegającą na tym, że człowiek aktywnie kieruje swoją wyobraźnią po to, aby zmniejszyć własne napięcie psychiczne, lęk i rozwiązywać stające przed nim konkretne problemy życiowe.
Osiągana redukcja negatywnych emocji i nacisk na przeżywanie emocji pozytywnych może sugerować, iż po realizacji kursu absolwenci będą preferować właśnie paliatywny – skoncentrowany na emocjach styl radzenia sobie ze stresem. Choć liczne techniki, których uczą się kursanci nastawione są na pracę nad konkretnymi problemami m.in. technika „zwierciadło umysłu”, która przeznaczona jest do rozwiązywania problemów i osiągania wyznaczonych celów – wydają się być technikami nastawionymi w rozwiązywaniu problemów głównie na jego aspekt emocjonalny. Nacisk na zainteresowanie problemem sugeruje obniżenie stylu radzenia sobie skoncentrowanego na unikaniu, lecz sam styl skoncentrowany na zadaniu nie ulegnie zmianie.
3.3 Metody badania
Do określenia poziomu lęku zastosowano Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (State-Trait Anxiety Inventory – STAI) opracowany przez Spielbergera i jego współpracowników (1985, za: Wrześniewski, 1987). Stan lęku ocenia się na podstawie dwudziestu krótkich, opisowych twierdzeń skali X-1.
Osoba badana określa, jak czuje się w danej chwili, wskazując intensywność danego uczucia na czterostopniowej skali (zdecydowanie nie, raczej nie, raczej tak lub zdecydowanie tak). Cechę lęku szacuje się w oparciu o dwadzieścia opisowych twierdzeń skali X-2 dotyczących tego, jak osoba badana na ogół się czuje i jak często doświadcza danych emocji (skale: prawie nigdy, czasem, często, prawie zawsze). Poziom lęku wyrażony jest liczbą punktów uzyskanych poprzez sumowanie otrzymanych ocen w poszczególnych odpowiedziach.
Wartości punktowe dla każdej części kwestionariusza mogą wahać się od 20 do 80 punktów, przy czym większa ilość punktów oznacza wyższy poziom lęku.
Manifestację objawów psychosomatycznych szacowano za pomocą Testu Psychosomatycznego udostępnionego i praktycznie wykorzystywanego w placówce V Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką w Krakowie. Kwestionariusz składa się z 40 twierdzeń, które dotyczą różnych sfer życia, m.in.: emocji, zachowań anty- i prozdrowotnych, relacji międzyludzkich, samooceny. Badany odpowiada na 3 stopniowej skali (TAK nie wiem NIE). Uzyskane wyniki pozwalają umieścić badaną osobę w trzech wymiarach:
ryzyka zapadnięcia na chorobę kardiowaskularną, wrzód żołądka lub reumatyzm (na kontinuum: od „twoja osobowość i styl życia stwarza wysoki czynnik zapadnięcia…” do: „twoja osobowość i styl życia bronią cię przed zapadnięciem na chorobę kardiowaskularną, wrzód żołądka lub reumatyzm”);
- ryzyka zapadnięcia na chorobę nowotworową (na identycznej jak wyżej skali rozpiętości);
- osobowości optymalnej psychosomatycznie (na kontinuum: od „w bardzo dużym stopniu” do „w bardzo małym stopniu”).
Do pomiaru LOC użyto Skalę I-E (Internal-External Control Scale) opracowaną przez Rottera. Test składa się z 29 par pytań z wymuszonym wyborem – badany musi zdecydować się na jedną z dwóch alternatyw – tę – którą uważa za bardziej prawdziwą i bliższą jego poglądom. Wynik oblicza się dla 23 pozycji, pozostałe zaś mają charakter buforowy. Wysoki wynik w skali wskazuje na poczucie kontroli zewnętrznej, niski – wewnętrznej (Drwal, 1995).
Style radzenia sobie ze stresem badano za pomocą Kwestionariusza CISS – polskiej wersji testu Coping Inventory for Stressful Situations (CISS) N.S. Endlera i D. Parkera (1990, za: Szczepaniak, Sterelau, Wrześniewski, 1996). Kwestionariusz zawiera 48 krótkich twierdzeń, które opisują różne zachowania ludzi w sytuacjach stresowych. Zadaniem osób badanych jest określenie na pięciostopniowej skali (1-5), w jakim stopniu każde z zachowań dotyczy jej osoby. CISS składa się z trzech skal, każda z nich zawiera 16 pozycji, które badają trzy style radzenia sobie: styl skoncentrowany na zadaniu (SSZ), styl skoncentrowany na emocjach (SSE) oraz styl skoncentrowany na unikaniu (SSU). Skala SSU może przyjmować dwie formy i odpowiednio do nich wyodrębnione podskale: angażowanie się w czynności zastępcze (ACZ) oraz poszukiwanie kontaktów towarzyskich (PKT).
1.1 Zmienne i wskaźniki
Do zmiennych zależnych należą: poziom leku, manifestacja objawów somatycznych, poczucie kontroli oraz styl radzenia sobie ze stresem.
Wskaźnikami zmiennych zależnych są punkty uzyskane przez osoby badane w poszczególnych skalach. Szczegółowe dane dotyczące zmiennych oraz ich wskaźników zawiera tabela 1.
Tabela 1. Zmienne i wskaźniki
| Zmienne niezależne | Zmienne zależne | Wskaźniki |
| udział w kursie samokontroli umysłu metodą Silvy |
| |
| Poziom lęku | suma punktów w skali:
| |
| manifestacja objawów psychosomatycznych | suma punktów na skali:
| |
| poczucie kontroli | wewnątrzsterowność lub zewnątrzsterowność | |
| radzenie sobie ze stresem | suma punktów w skali:
– angażowanie się w czynności zastępcze – poszukiwanie kontaktów towarzyskich |
Badaniem objęto uczestników kursu samokontroli umysłu metodą Silvy, którzy przystępowali do niego po raz pierwszy oraz wyrazili zgodę na udział w badaniu.
Grupa obejmowała 67 osób, jednak w analizie wykorzystano jedynie wyniki 44 badanych (przyczyna odrzucenia pozostałych było najczęściej niekompletne wypełnienie kwestionariuszy). W badaniu uczestniczyły osoby obojga płci, w tym 30 kobiet i 14 mężczyzn z terenów środkowej i południowej Polski. Wiek badanych zawierał się w przedziale 18-65, średnia wieku badanych wynosiła 35 lat. Grupa była bardzo zróżnicowana pod względem wykształcenia i wykonywanego zawodu.
Badania przeprowadzono w okresie od lutego do czerwca 2006 roku. Każda z osób badanych dwukrotnie rozwiązywała baterię testów. Pierwszego pomiaru dokonano przed rozpoczęciem kursu samokontroli umysłu metodą Silvy, drugiego zaś w trzecim dniu, bezpośrednio po jego zakończeniu.
Rozdział IV. Prezentacja wyników
1.Poziom lęku badanych osób przed i po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy.
Średnie wyników jakie uzyskała badana grupa osób w zakresie lęku jako stanu i jako cechy przed realizacją kursu Samokontroli umysłu metodą Silvy oraz po jego zakończeniu ujęto w tabeli 2. nasilenie lęku – stanu i lęku – cechy oszacowano na podstawie badań Inwentarzem Stanu i Cechy Lęku Spielbergera.
Pierwszy typ określa sposób reagowania osoby w danej sytuacji, zaś drugi dotyczy trwałej dyspozycji do reagowania lękiem w różnych sytuacjach.
Tabela 2. Wyniki analizy różnic w zakresie Lęku jako Stanu i Cechy między pomiarami dokonanymi przed i po realizacji kursu metody Silvy
| OsobyLęk | Przed | Po | Porównanie istotnościróżnic | |||
| sd |
sd |
t |
p |
|||
| StanCecha | 34,11342,613 | 9,1938,488 | 29,34039,659 | 9,1069,019 | 3,6653,947 | 0,00060,0002 |
Uzyskane średnie dla leku jako stanu przed udziałem w kursie wyniosły 34,11 i mieściły się w górnej granicy wyników niskich, natomiast po realizacji kursu średnia była równa 29,34.
Średnie wyniki uzyskane w skali oceniającej lęk jako stan wskazują na istotne różnice (t–Studenta = 3,66; p0,0006) w nasileniu tego rodzaju lęku pomiędzy poszczególnymi pomiarami. Wyniki te wskazują na skuteczność metody Silvy w zakresie redukcji lęku jako stanu.
Obok oceny stanu lękowego Inwentarz Spielbergera pozwala określić nasilenie i sposób przejawiania się lęku jako cechy (skłonność do reagowania lękiem).
Średnie wyniki uzyskane w skali X-2 Inwentarza Stanu i Cechy Lęku wskazują na istotne różnice (t–Studenta = 3,94; p0,0002) w nasileniu lęku jako cechy w kolejnych pomiarach. Średnia poziomu lęku jako cechy dla pomiarów przed i po realizacji kursu wynosiły odpowiednio: 42,61 i 39,65 (mieszczą się w dolnej granicy wyników średnich dla pomiaru przed realizacją kursu i na granicy wyników niskich i średnich dla pomiaru po ukończonym kursie).
Uzyskane wyniki wskazują na istotne obniżenie poziomu lęku jako cechy po realizacji kursu metody Silvy.
Na uwagę zasługuje również wysokie odchylenie standardowe stwierdzone w zakresie lęku jako stanu, które było nieznacznie wyższe w pomiarze przed kursem: sd=9,19, w porównaniu do wyniku uzyskanego po kursie: sd=9,10. natomiast odwrotną sytuację zaobserwowano w przypadku lęku jako cechy gdzie odchylenie standardowe przed kursem okazało się niższe: sd=8,48; w porównaniu do odchylenia uzyskanego po kursie: sd=9,01. Tak wysokie odchylenia standardowe świadczą o występowaniu znacznych różnic indywidualnych w badanej grupie osób.
Z przytoczonych danych wynika, że przyjęta hipoteza uległa tylko częściowemu potwierdzeniu, gdyż przedstawione wyniki świadczą o obniżeniu poziomu lęku zarówno jako stanu jak i cechy.
1.Problemy psychosomatyczne badanych osób przed i po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy.
Dane świadczące o stopniu ryzyka zachorowania na choroby określane jako psychosomatyczne uzyskano na podstawie badań Testem psychosomatycznym.
Średnie wyniki jakie uzyskano w poszczególnych podskalach w pomiarach przed i po realizacji kursu przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Wyniki analizy różnic w zakresie manifestacji objawów somatycznych między pomiarami dokonanymi przed i po realizacji kursu metody Silvy
| OsobyObjawy | Przed | Po | Porównanie istotności różnic | |||
| sd | sd | t | p | |||
| PSM (A)PSM (C) PSM (O) | 15,73113,727 27,500 | 7,5278,381 7,934 | 12,45410,454 30,431 | 7,2098,012 7,121 | 4,9124,691 -3,755 | 0,0000130,000028 0,005 |
PSM (A) – czynnik ryzyka zapadnięcia na chorobę kardiowaskularną, wrzód żołądka lub reumatyzm.
PSM (C) – czynnik ryzyka zapadnięcia na chorobę nowotworową.
PSM (O) – stopień manifestacji cech osobowości optymalnej psychosomatycznie.
Uzyskana średnia wyników dla skali PSM (A) – świadczącej o czynnikach ryzyka zapadnięcia na chorobę kardiowaskularną, wrzód żołądka lub reumatyzm przed udziałem badanych w kursie wynosiła 15,43 – wynik ten świadczy o braku takiego ryzyka. Nieco niższą średnią uzyskali badani w powtórzonym pomiarze – po realizacji kursu, gdzie osiągnęła ona wynik równy 12,45 – co także mówi o braku ryzyka zachorowania.
Uzyskana różnica jest istotna statystycznie (t–Studenta = 4,91; p0,000013) i wskazuje na obniżanie się w wyników w obrębie skali mówiącej o „braku ryzyka” w stronę oceny osobowości i stylu życia jako w znacznym stopniu broniących jednostkę przed zapadnięciem na powyższe choroby.
Z przedstawionych w tabeli danych dotyczących PSM (C) – szacującej czynnik ryzyka zapadnięcia na chorobę nowotworową, wynika, iż różnice między średnimi pomiarów przed i po realizacji kursu metody Silvy są istotne (t–Studenta = 4,69; p0,000028).
Średnia z pomiaru przed realizacją kursu wynosiła 13,72 i jest charakteryzowana jako nie stanowiąca istotnego czynnika zachorowania na chorobę nowotworową. W pomiarze powtórzonym po zakończeniu kursu średni wynik badanych wynosił 10,45. Uzyskany wynik plasuje się na granicy między „brakiem ryzyka zachorowania” a „osobowością i stylem życia w znacznym stopniu broniącym przed zachorowaniem na chorobę nowotworową”.
Ostatnia podskala PSM (O) jest wskaźnikiem cech osobowości optymalnej psychosomatycznie.
W pierwszym pomiarze średnia wyników wynosiła 27,5 co stanowi o przejawie w dużym stopniu cech osobowości optymalnej psychosomatycznie. W drugiej części badań przeprowadzonej po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy średnia wyników wyniosła 30,43. Także ten wynik plasuje się na granicy pomiędzy skalami wyników charakteryzujących badanych jako przejawiających w dużym i w bardzo dużym stopniu cechy osobowości optymalnej psychosomatycznie. Analiza uzyskanych pomiarów wskazuje na istotną różnicę (t–Studenta = 3,75; p0,005).
W obszarze wszystkich powyższych wymiarów uzyskano stosunkowo wysokie odchylenia standardowe, nieco wyższe odnotowano w pierwszym pomiarze w porównaniu do drugiego, wskazują one na dużą zmienność intraindywidualną badanej grupy osób. Dokładne wyniki zostały umieszczone w tabeli 3.
Przedstawione wyniki jednoznacznie wskazują, iż po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy, osoby badane przejawiają w większym stopniu cechy osobowości chroniącej przed chorobami psychosomatycznymi niż przed udziałem w kursie, choć trzeba zaznaczyć, że grupa badana już początkowo cechowała się nikłym ryzykiem zachorowania.
1.Wewnątrzsterowność i zewnątrzsterowność badanych osób przed i po realizacji kursu samokontroli umysłu metodą Silvy.
Analiza umiejscowienia poczucia kontroli została przeprowadzona przy użyciu skali I-E Rottera. Wyniki uzyskane w obu dokonanych pomiarach obrazuje tabela 4.
Tabela 4. Wyniki analizy różnic w zakresie umiejscowienia poczucia kontroli między pomiarami dokonanymi przed i po realizacji kursu metody Silvy
| OsobyKontrola | Przed | Po | Porównanie istotności Różnic | |||
| sd | sd | t | P | |||
| WewnątrzsterownośćZewnątrzsterowność | 9,295– | 4,223– | 7,863– | 4,939– | 2,777– | 0,008– |
Przedstawione dane liczbowe, świadczą o ogólnej wewnętrzsterowności badanej grupy osób.
Uzyskana średnia pierwszego pomiaru (przed kursem) wyniosła 9,29 i mieści się ona w górnej granicy wyników mówiących o wewnętrznym umiejscowieniu poczucia kontroli. Po realizacji treningu metody Silvy średnia wyników uległa obniżeniu i równa była 7,86. Obliczenia statystyczne na podstawie danych przedstawionych w tabeli 4 wskazują na istotne różnice pomiarów (t–Studenta = 2,77; p0,008). Przedstawione rezultaty badań wskazują na wzrost średniej wewnątrzsterowności osób uczestniczących w kursie samokontroli umysłu metodą Silvy.
Wyższe odchylenia standardowe zaobserwowane w pomiarze po realizacji programu kursu (sd=4,93) niż przed jego rozpoczęciem (sd=4,22), wskazują na większą zmienność intraindywidualną wyników.
Badaną grupę osób cechuje wewnątrzsterowność już w początkowym pomiarze. Ta specyfika grupy być może związana jest z wysokim stopniem wglądu osób zgłaszających się na kurs metody Silvy. Są to najwyraźniej osoby „zdające sobie sprawę” ze swoich ewentualnych problemów i aktywnie poszukujące ich rozwiązań.
Dane dotyczące stylów zachowań jakie podejmują badani w sytuacjach stresowych uzyskano na podstawie analizy wyników kwestionariusza CISS Endlera i Parkera. Szczegółowe wyniki przedstawione zostały w tabeli 5.
Tabela 5. Wyniki analizy różnic w zakresie stylu radzenia sobie ze stresem między pomiarami dokonanymi przed i po realizacji kursu metody Silvy
| OsobyStyl | Przed | Po | Porównanie istotności Różnic | |||
| sd | sd | t | P | |||
SSZ SSE SSU ACZ PKT | 59,79545,068 45,500 20,340 16,681 | 8,4519,696 8,236 5,029 3,826 | 61,29540,568 43,613 18,840 16,431 | 9,34010,388 7,564 5,286 3,378 | -1,4574,301 2,287 2,618 0,663 | 0,1520,00009 0,027 0,012 0,510 |
SSZ – styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na zadaniu.
SSE – styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na emocjach.
SSU – styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na unikaniu.
ACZ – angażowanie się w czynności zastępcze.
PKT – poszukiwanie kontaktów towarzyskich.
Uzyskana średnia dla SSZ – stylu skoncentrowanego na zadaniu przed udziałem w kursie samokontroli umysłu metodą Silvy wyniosła 59,79 – co stawia ją na granicy średnich i wysokich wyników, natomiast po realizacji treningu średnia wyników była równa 61,29, i mieści się w dolnym obszarze wyników wysokich. Różnica uzyskana w skali stylu skoncentrowanego na zadaniu nie jest istotna (t–Studenta = -1,45; p0,12). Wynikła różnica może być więc efektem przypadku.
Dane liczbowe odnoszące się do skali stylu skoncentrowanego na emocjach (SSE) zamieszczone w tabeli 5 pozwalają stwierdzić istotne różnice pomiędzy średnimi pomiarów (t–Studenta = 4,06; p0,0009). Średnie SSE dla pomiaru przed i po realizacji kursu wynosiły odpowiednio: 45,06 i 40,56 – mieszczą się one w obszarze wyników średnich. Z przytoczonych danych wynika, że styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na emocjach uległ istotnemu obniżeniu po zakończonym treningu metody Silvy.
Jak wynika z analizy danych odnoszących się do stylu skoncentrowanego na unikaniu (SSU), średnia wyników badanej grupy osób w pierwszym pomiarze jest równa 45,5 i mieści się w przedziale wyników średnich. Średnia wyników uzyskanych w pomiarze przeprowadzonym po zakończeniu kursu wyniosła 43,61. Uzyskana różnica pomiarów okazała się istotna (t–Studenta = 2,28; p0,02). Powyższe dane skłaniają do stwierdzenia, że po przeprowadzonym treningu samokontroli umysłu metodą Silvy, styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na unikaniu istotnie uległ obniżeniu.
Na podstawie badań Kwestionariuszem CISS Endlera i Parkera uzyskano także wyniki dla poszczególnych form radzenia sobie ze stresem skoncentrowanego na unikaniu, a mianowicie: w zakresie zaangażowania się w czynności zastępcze (ACZ) oraz poszukiwania kontaktów towarzyskich (PKT).
Dla formy angażowania się w czynności zastępcze średnie wyniki dla poszczególnych pomiarów wyniosły: 20,33 – przed realizacją kursu, i 18,84 po jego zakończeniu. Średnie wyniki uzyskane w tej skali wskazują na istotne różnice (t–Studenta = 2,61; p0,01). opierając się na powyższych wynikach można stwierdzić, że po zakończeniu kursu samokontroli umysłu metodą Silvy obniżyły się wśród badanych tendencje do reagowania na sytuacje stresowe poprzez angażowanie się w czynności zastępcze.
Dane liczbowe dotyczące formy poszukiwania kontaktów towarzyskich (PKT) świadczą o braku istotnych różnic w pomiarach przeprowadzonych przed i po realizacji treningu metody Silvy (t–Studenta=0,66; p0,51). Uzyskana średnia wyników przed kursem wyniosła 16,68, natomiast po realizacji programu kursu była równa 16,43. Stopień tej formy stylu skoncentrowanego na unikaniu nie uległ istotnej zmianie pod wpływem kursu.
Należy zwrócić uwagę na wysokie odchylenia standardowe badanej grupy osób zarówno w pomiarach dokonanych przed jak i po realizacji kursu. Tendencja ta dotyczyła wszystkich stylów radzenia sobie, jednak najwyższe odchylenie standardowe odnotowano w zakresie stylu radzenia sobie skoncentrowanego na emocjach, które przed kursem wyniosło sd=9,69; a po jego zakończeniu sd=10,28. Wysokie wartości odchyleń standardowych wskazują na istnienie dużych różnic indywidualnych stylów radzenia sobie.
1.Analiza porównawcza
Różnice w zakresie właściwości dyspozycyjnych między pomiarami grupy przed udziałem w kursie samokontroli umysłu metodą Silvy oraz po jego realizacji przedstawiają tabele 2-5.
Wynika z nich, że osoby po realizacji programu kursu cechują się niższym poziomem lęku i to zarówno lęku jako stanu jak i lęku jako cechy. Obniżeniu uległy także wyniki w zakresie manifestacji objawów psychosomatycznych. Grupa badana już w początkowym pomiarze charakteryzowała się średnią wyników mówiącą o braku ryzyka zachorowań na choroby psychosomatyczne, jednak po realizacji kursu wartość ta osiągnęła przedział mówiący o osobowości chroniącej przed zachorowaniem. W badanej grupie osób znacząco wzrósł również poziom wewnątrzsterowności. Okazało się także, iż badani po zakończonym kursie w mniejszym stopniu w sytuacji stresu są skoncentrowane na emocjach oraz unikaniu, w tym na angażowaniu się w czynności zastępcze. Z kolei nie istotne okazały się różnice w obszarze stylu skoncentrowanego na zadaniu oraz w zakresie poszukiwania kontaktów towarzyskich jako formy stylu skoncentrowanego na unikaniu.
Rys. 1 Wartości średnich uzyskanych w pomiarach przed i po realizacji kursu
X-1 -lęk jako stan
X-2 -lęk jako cecha
PSM (A)-czynnik ryzyka zapadnięcia na chorobę kardiowaskularną, wrzód żołądka lub reumatyzm.
PSM (C)-czynnik ryzyka zapadnięcia na chorobę nowotworową.
PSM (O)-stopień manifestacji cech osobowości optymalnej psychosomatycznie.
I-E -wewnątrzsterowność lub zewnątrzsterowność
SSZ -styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na zadaniu.
SSE -styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na emocjach.
SSU -styl radzenia sobie ze stresem skoncentrowany na unikaniu.
ACZ -angażowanie się w czynności zastępcze.
PKT -poszukiwanie kontaktów towarzyskich.
Otrzymane rezultaty porównań pomiarów dokonanych przed i po realizacji programu kursu metody Silvy, skłaniają do wniosków, iż trening ten „zaowocował” najwyższą skutecznością w wymiarze PSM (C) – ryzyka zachorowania na chorobę nowotworową. Średni wynik badanych w tej skali po zakończeniu treningu obniżył się o 8,18%. Wysoką skuteczność zarejestrowano także w obszarach lęku jako stanu (X-1) – 7,97%; w wymiarze ryzyka zachorowania na chorobę kardiowaskularną, wrzód żołądka lub reumatyzm (PSM (A)), tu 7,44% i co za tym idzie także w wymiarze PSM (O) będącym wskaźnikiem cech osobowości optymalnej psychosomatycznie – 7,33%. Widoczna jest również tendencja obniżania się stylu radzenia sobie ze stresem skoncentrowanego na emocjach (SSE), zarejestrowana zmiana wyniosła 7,02%. W pomiarze po kursie, o 6,24% uległo „wzmocnieniu” wewnętrzne poczucie kontroli (skala I-E). Skuteczność treningu samokontroli umysłu metodą Silvy w zakresie obniżenia lęku jako cechy (X-2) okazała się na poziomie 4,93%. Zmniejszyła się też tendencja do reagowania na stres poprzez angażowanie się w czynności zastępcze (ACZ), zaobserwowana zmiana wyniosła 4,68%. Średnia stylu skoncentrowanego na unikaniu (SSU) obniżyła się o 2,94%. Natomiast nie zaobserwowano by metoda Silvy była skuteczna w zakresie stylu radzenia sobie ze stresem skoncentrowanego na emocjach (SSE) oraz w zakresie formy stylu skoncentrowanego na unikaniu – poszukiwania kontaktów towarzyskich. W obszarach tych uzyskane różnice okazały się nie istotne statystycznie.
Do uzyskanych wyników należy jednak podchodzić z dużą dozą ostrożności, przede wszystkim ze względu za zastosowany plan badawczy, w którym z powodów „technicznych” nie uwzględniono grupy kontrolnej. Sama technika powtórzonego pomiaru nie jest doskonałą metodą, właściwsze byłby tutaj zastosowanie planu umożliwiającego podział osób uczestniczących w badaniu na dwie grupy, gdzie jedna z nich poddana byłaby dwukrotnemu pomiarowi: przed i po realizacji kursu, natomiast druga tylko pomiarowi po jego zakończeniu. Jednakże zastosowanie takiego rozwiązania nie byłoby możliwe ze względu na organizację i przebieg samego kursu.