W wielu kulturach istnieją różne metody rozwoju zdolności umysłu ludzkiego. Rozwijane były zarówno ze względu na potrzeby religii, jak i ówczesnego życia codziennego.
Stworzono wiele systemów koncentrujących się na rozwoju poszerzonej świadomości duchowej, umysłowej i fizycznej, które mogą być określone jako medytacyjne. Ze Wschodu przyszły systemy: zen, yoga, tai-chi, tantra, Medytacja Transcendentalna, z Południowego Pacyfiku – system Huna. Na Zachodzie medytacja była obecna we wczesnych tradycjach żydowsko-chrześcijańskich.